Column Kameleon, biologen vereniging LBC Leiden
Op de foto: stier Herman op zijn huidige standplaats museum Naturalis.
Als bio-ethicus word ik vaak gevraagd naar mijn mening over gentechdieren. Afgelopen jaar ging het over gekloonde paarden. Het klonen van dieren is, tenminste als het geen medische toepassing heeft, in Nederland verboden. Zodoende zijn er niet veel kloonexperts in ons land die kunnen uitleggen hoe het klonen van een paard in zijn werk gaat. “Dan vragen we het maar aan de bio-ethicus” moeten ze gedacht hebben bij de Kennis van Nu[1]. “Dan kunnen we haar meteen om haar mening vragen als ethicus”. Ik was verrast om te horen dat er in Nederland gekloonde paarden rondlopen. Het bleek om een uniek geval te gaan. Een dressuurhengst waar drie – het ging blijkbaar allemaal wat makkelijker dan verwacht – klonen van zijn gemaakt. Die staan nu bij het origineel op stal. De bedoeling is dat ze straks zijn taak als dekhengst overnemen.
Prachtige dieren. Waarom zijn we daar zo huiverig voor? Waarom kondigde de staatsecretaris per direct een importverbod af toen ze de uitzending zag? Als ik in mijn eigen omgeving enthousiast vertel over deze paarden krijg ik vaak verbaasde reacties. “Ben je daar dan niet tegen?” Nee, waarom zou ik? “Frankenstein!” Is een veelgehoord antwoord. Ik heb het boek van Mary Shelly gelezen, maar ik zie de link niet. Ik kan maar een conclusie trekken: hier is sprake van boomerangaphobia zoals de Amerikaanse biokunstenaar Adam Zaretksy het zou noemen. De diepgewortelde angst dat we monsters creëren en dat die monsters out of control zullen raken en ons dan zullen raken, heel hard. Dat als die dieren ontsnappen rampspoed zal volgen. Ik ben daar niet zo bang voor. Ook zie ik niet waarom we “als we hier mee doorgaan, straks mensen zullen gaan klonen”.
Wat ik ook vaak hoor is, dat we niet “voor God mogen spelen”. Dat klinkt als heel correct moreel standpunt. Nee natuurlijk willen we dan niet! Einde discussie. Niet voor mij. Want hoe langer ik er over nadenk, hoe minder ik het begrijp. Wat is dat, voor God spelen? En waarom mag dat niet? En mag het echt nooit? Ook niet als je zelf niet in God gelooft? Of als je oprecht van plan bent zijn werk te verbeteren?
Waarom zijn we in Nederland zo anti biotechnologie? Ik denk dat we om dat te begrijpen terug moeten keren naar 1990, het geboortejaar van Stier Herman. Toen was Nederland nog een leading country in de biotechnologie. Toen was biotechnologie de toekomst. We spraken over de biotech revolutie. Maar de politiek, zwaar onder druk gezet door de dierenbescherming die het land vol had gehangen met griezelige posters van lacterende vrouwen met 8 uiers in plaats van 2 tepels, wist niet zo goed raad met dit monster. Ik vermoed dat de negatieve publiciteit rondom Stier Herman een belangrijke rol heeft gespeeld bij de huidige weerstand tegen biotechnologie bij het Nederlandse publiek. Stier Herman staat nu opgezet in Naturalis, als icoon van een mislukt biotechnologie avontuur. Einde verhaal?
Niet dus. Want de ontwikkelingen in het buitenland zijn ondertussen gewoon door gegaan ontdekte eenvandaag. In de Verenigde Staten en Argentinië lopen inmiddels kerngezonde gentechdieren in de wei[2]. Het klonen van paarden en koeien is daar big business. Daar zijn niet bang voor gekloonde paarden en koeien. Ze leveren veel geld op.
Oog in oog met de gekloonde paarden bij stal Broere[3] realiseerde ik me dat de kloof tussen het ethische debat en de praktijk wel erg groot is geworden. Ik hoor nog steeds dezelfde argumenten als 25 jaar geleden. Dat moet anders. Vooruitblikkend naar de toekomst denk ik dat het van groot belang is dat biologen goed leren omgaan met zowel de reële en irreële angsten van leken. Het Nederlandse publiek en haar vertegenwoordigers in de politiek moeten op hun beurt een beter beeld krijgen van de realiteit. Ook daar zie ik een belangrijke taak weggelegd voor de toekomstige onderzoekers. Geef meer openheid van zaken. Het idee van ivoren toren kan echt niet meer in de 21ste eeuw. Ik zie ondertussen als mijn taak om mensen uit te dagen om met betere argumenten te komen dan “je mag niet voor God spelen”.
Over 20 jaar zal men wel inzien dat het klonen van sportpaarden in feite niet zo interessant is. Klonen is stilstand. Straks rijdt iedereen op het zelfde paard. Hoe lang blijft dat leuk om naar te kijken? Maar dat via een kloon een succesvolle sportruin toch nakomelingen kan krijgen is een verrijking voor het stamboek. Ook is het zinvol om dure GM koeien die humane eiwitten produceren in hun melk te klonen. Het oorspronkelijke idee van Pharming wordt nu, 20 jaar later, in Buenos Aires verder ontwikkeld. De eerste kalfjes zijn al geboren. Voor God spelen? Ik zie het niet. Of die melk over 20 jaar in Nederland te koop zal zijn, geen idee. Ik verwacht eerst een importverbod.
Van dierenleed is geen sprake. Zulke dure paarden worden heus wel goed verzorgd. En er mankeert niets aan. Dit zijn super sportpaarden. Ze lopen al mee in de wereldtop.
[1] Kennis van Nu te zien via uitzending gemist
[2] Een vandaag uitzending gemist
[3] Kennisvan nu uitzending gemist