1 Ethische vragen kun je niet uitbesteden.
Je zult altijd zelf moeten bepalen wat het juiste is om te doen. Wanneer je wordt geconfronteerd met een moreel vraagstuk moet je zelf besluiten of je iets wel juist niet doet. Bij verschillende partijen om advies vragen is een goede eerste stap in je besluitvormingsproces. Wat zeggen anderen? Het voeren van debat is een essentieel onderdeel in het proces van morele oordeelsvorming. Maar de uiteindelijke beslissing kun je niet aan een ander, een ethische commissie, of God overlaten. Jij besluit zelf wat je doet met het advies dat je krijgt.
2 De vraag is niet wat een ander zou moeten doen. De vraag is wat jij zou doen als je in zijn of haar schoenen zou staan.
Er is een verschil tussen moreel oordelen en moreel handelen. Het is ‘makkelijk praten’ aan de zijlijn. Een mening hebben over wat juist, is vraagt om een heel andere inzet dan als je zelf moet handelen. Zou jij het aandurven om het goede te doen? Zelfs als anderen het niet met je eens zijn en dit tegen je kan worden gebruikt?
3 Ethische vraagstukken zijn vaak complex.
Echte morele vraagstukken gaan niet over het declareren van bonnetjes, het wegsluizen van gelden naar Panamese brievenbusfirma’s, of over vrouwen die mee gaan op een dienstreis. Ethische vraagstukken zijn meestal niet zo zwart-wit. Denk aan de opvang van 2000 vluchtelingen in een Gronings dorp, het hacken van WhatsApp-conversaties van ‘verdachte’ burgers, of deelname aan een vredesmissie in Syrië. Er zijn goede redenen voor. Er zijn goede redenen tegen. De gevolgen zijn niet altijd te overzien. Morele principes botsen. Op dit type vraagstukken hebben we niet een, twee, drie een antwoord. Er is geen boek met het antwoord.
4 Complexe ethische vraagstukken vragen om kritische reflectie en degelijk ethisch onderzoek, daar heb je moed voor nodig.
Als je echt het juiste wilt doen, moet je soms lang gekoesterde waarheden durven loslaten. Je moet je openstellen voor andere meningen. Goed luisteren naar wat anderen zeggen en zaken vanuit verschillende perspectieven bekijken. Hoe weet je wat waar is? Weet je het zeker? Om echt kritische vragen te stellen heb je moed nodig, morele moed. Een ‘ethisch leider’ zul je daarom nooit horen zeggen dat je niet met problemen moet komen, maar met een oplossing.
Een ethisch leider zegt juist “kom niet met een oplossing, leg me uit wat het probleem is, dan gaan we samen onderzoeken wat het juiste is om te doen.”