ZZP’ers die werkzaam zijn in het hoger onderwijs zijn in feite dagloners.
Staatsecretaris Wiebes haalt bakzeil. Het kabinet schort de handhaving van zzp-regels tot 2018 op. Op de afdelingen P&O van de hogescholen en universiteiten kunnen weer opgelucht ademhalen. De invoering van de Wet DBA leidde de afgelopen maanden tot blinde paniek bij de financiële administraties. Ik heb collega’s die al meer dan 5 maanden niet of onvolledig zijn uitbetaald. Hun achterstallig loon kan weer worden uitbetaald. Wat fijn.
De staatsecretaris had natuurlijk wel een punt. Wat doen al die ZZPers in het hoger onderwijs? Waarom zijn die niet gewoon dienst? Het is allemaal eind jaren 90 begonnen. In die periode besloten de universiteiten om geen vaste aanstellingen meer te verlenen. Het hoger onderwijs draait op medewerkers met tijdelijke aanstellingen. Al jaren klagen docenten en onderzoekers hierover. De permanente onzekerheid leidt tot scheve machtsverhoudingen en uitbuiting van medewerkers. Om hier een einde aan te maken is in 1999 de flexwet in het leven geroepen. Deze wet had als doel de positie van flexwerkers te versterken en ze sneller te laten doorstromen naar een vaste baan.
Dat klinkt nobel. Alleen, in al die jaren dat ik werk voor universiteiten heb ik nog nooit iemand ontmoet die dankzij de flexwet een vaste aanstelling heeft gekregen. Wel heb ik heel veel collega’s gesproken die vanwege de flexwet werden ontslagen. De ZZP-constructie vormt een adequate oplossing voor dit probleem. Een medewerker die vanwege de flexwet ontslagen moet worden kan op deze manier gewoon in dienst blijven. De constructie biedt daarnaast een aantal interessante voordelen. Geen gedoe met loonheffingen. Geen risico bij ziekte of uitval. De universiteit betaalt geen cent te veel, want alleen productief gewerkte uren worden vergoed. De uren die een docent maakt om zijn vakgebied bij te houden of te overleggen met vakgenoten, kortom alles wat valt onder de noemer “professionele ontwikkeling”, komen volledig voor de rekening van de werknemer. Dat geldt ook voor de tijd die hij nodig heeft colleges voor te bereiden. Het aantal uren dat een docent daarvoor in rekening mag brengen staat in geen verhouding tot de praktijk. Een universitair docent, of die nou flexwerker of ZZP’er is, draait structureel overuren. Ik roep al jaren dat Nederlandse universiteiten draaien op vrijwilligerswerk.
Dat is waanzinnig efficiënt. Zeker als je bekijkt voor welk uurtarief die ZZP’ers in het onderwijs werken. Op de kunstfaculteit van de hogeschool waar ik werk is het uurtarief voor docenten maximaal 45 euro. Hierover valt niet te onderhandelen. Van collega’s bij universiteiten hoor ik vergelijkbare bedragen. Bij de KvK verklaren ze je voor gek. Met dat uurtarief kun je nooit een pensioen opbouwen en een arbeidsongeschiktheidsverzekering financieren. Maar het management van het hoger onderwijs Nederland vindt dit normaal.
Hoe hoog het percentage ZZP’ers is binnen het hoger onderwijs valt niet te achterhalen. Ze zijn niet in dienst van een universiteit of hogeschool en komen zodoende ze niet terug in de cijfers. Navraag bij de vakbond VAWO leert wel dat al die ZZP’ers inmiddels een serieus vraagstuk vormen. Het zijn onmisbare arbeidskrachten die zorg dragen voor de core business van het bedrijf. Alleen ze zijn rechteloos. Het zijn in feite dagloners.
De staatssecretaris moet daarom voet bij stuk houden. Maar hij moet zich niet zo stuk staren op het financiële plaatje. Het grootste pijnpunt zijn niet de euro’s die onze schatkist misloopt door niet geheven loonheffingen en de ‘onterechte’ ondernemersaftrek. Uitbuiting van personeel in het kader van New Public Management is het ware probleem. Het ZZP-leger is de resultante van extreem doorgevoerde bezuinigen op personeel in het hoger onderwijs. In een periode van 20 jaar tijd zijn de sociale zekerheden voor een grote groep hoogopgeleide werknemers stelselmatig afgebouwd. Dat is iets waar we ons collectief voor mogen schamen. Het model is niet duurzaam. Hoe goed en bevlogen hij ook is, een overwerkte docent, die niet fatsoenlijk wordt betaald, trekt het op een gegeven moment niet meer. Wie wil nog studeren aan een universiteit waar de docenten niet worden gewaardeerd en chronisch overspannen zijn?
bron: Volkskrant
