Over blinde vlekken, tegenspraak en moreel bewustzijn in organisaties
“Zijn er in uw organisatie blinde vlekken?”
Die vraag stond ooit in een vragenlijst van een ethisch adviesbureau. Ik werkte destijds bij een bank, en voorafgaand aan een gesprek over ethiek en organisatiecultuur wilde een consultant een soort nulmeting doen.
Mijn leidinggevende antwoordde eerlijk: “Voor zover ik me daarvan bewust ben, niet.” In eerste instantie moest ik lachen, zowel om de vraag als om het antwoord. Wat een ironie! Want juist het kenmerk van blinde vlekken is dat je ze niet ziet. Iedere organisatie heeft ze. Iedere beroepsgroep heeft ze. Ieder mens heeft ze.
Maar eigenlijk was het niet grappig. Want blinde vlekken laten zich niet vangen in een vragenlijst. En dat maakt het managen ervan zo lastig. Toch is de onderliggende vraag wél cruciaal: hoe maken we blinde vlekken zichtbaar?
Waarom blinde vlekken ertoe doen
Blinde vlekken hebben invloed op onze besluitvorming, samenwerking en cultuur. Ze kunnen leiden tot blinde loyaliteit, ongelijke kansen of ethische misstappen, meestal zonder kwade bedoeling. Meer zicht op onze blinde vlekken is essentieel voor organisaties die ethisch gezond, inclusief en toekomstbestendig willen zijn.
Hoe maak je het onzichtbare zichtbaar?
- Organiseer tegenspraak
Zorg voor diversiteit van perspectieven in je organisatie, niet alleen op papier, maar in de praktijk. Laat mensen samenwerken over afdelingen heen, moedig discussie aan, en creëer een veilige ruimte waarin verschil mag schuren.
- Nodig buitenstaanders uit
Een frisse blik van buiten kan wonderen doen. Nodig eens een kunstenaar, filosoof of journalist uit om een tijdje mee te lopen in je organisatie. Buitenstaanders zien wat insiders niet meer opvalt. Kunstenaars kijken anders. Journalisten vragen door. Filosofen luisteren naar wat níet wordt gezegd, de onderliggende aannames en verborgen betekenissen.
- Maak een ‘blinde vlekken’-plan
Het zichtbaar maken van blinde vlekken kan confronterend zijn. Daarom is het belangrijk om dit proces zorgvuldig te begeleiden. Formuleer als managementteam vooraf een aantal vragen:
- Zijn we bereid echt te luisteren?
- Wat doen we met de inzichten die bovenkomen?
- Hoe borgen we dat tegenspraak onderdeel wordt van onze cultuur?
Leg deze afspraken vast in een concreet plan, met heldere doelen en spelregels.
Het adviestraject: van inzicht naar plan
In dit traject ondersteun ik organisaties bij het herkennen en bespreekbaar maken van hun blinde vlekken, en bij het ontwikkelen van een concreet ‘blinde vlekken’-plan.
We werken stap voor stap:
- Verkenning: we onderzoeken samen waar blinde vlekken zich mogelijk bevinden binnen de organisatie.
- Tegenspraak organiseren: we brengen in kaart waar de frisse blik van anderen nodig is: intern, via diversiteit van perspectieven, en extern, via kritische buitenstaanders of stakeholders.
- Reflectie en dialoog: we onderzoeken aannames, waarden en ongeschreven regels die besluitvorming beïnvloeden.
- Ontwikkeling van een plan: samen formuleren we doelen, spelregels en acties voor structurele tegenspraak en morele reflectie binnen de organisatie.
Het traject is maatwerk: afhankelijk van de vraag kan het variëren van een kort adviesgesprek tot een meerdaags proces van analyse, gesprekken en begeleiding.
Voor wie
Dit adviestraject is bedoeld voor organisaties en managementteams die willen werken aan:
- ethische besluitvorming en morele sensitiviteit;
- een open en reflectieve organisatiecultuur;
- beter omgaan met diversiteit van perspectieven;
- het voorkomen van tunnelvisie en groepsdenken.
Van financiële instellingen tot zorgorganisaties en onderwijsinstellingen: overal waar mensen samenwerken en beslissingen nemen, loont het om zicht te krijgen op wat je nog niet ziet.
Over de begeleiding
Gezonde tegenspraak vraagt om goede begeleiding. Iemand die het gesprek kan vertalen, verdiepen en veilig houden. Als filosoof help ik organisaties om stil te staan bij wat onder de oppervlakte speelt, bij de verhalen, aannames en overtuigingen die bepalen hoe we kijken, denken en handelen.
Meer weten?
Wil je samen onderzoeken hoe jouw organisatie een ‘blinde vlekken’-plan kan opstellen, of gewoon eens verkennen waar je mogelijk iets over het hoofd ziet?
Neem gerust contact met me op voor een vrijblijvend gesprek of een verkennende sessie.
